Renate in Oeganda

Rwanda – ‘Learning from our history to build a bright future’

Op 7 april is het ‘Genocide Memorial Day’ in Rwanda; een nationale rouwdag in Rwanda om de genocide te herdenken. Internationaal is deze dag door de Verenigde Naties uitgeroepen als dag van herdenking; the Day of Remembrance of the Victims of the Rwanda Genocide. Deze dag luidt de Commemoration Week in, of the ‘Memorial Week’ of ‘Week of Silence’ zoals de Rwandezen deze week zelf noemen. In deze week zijn de Rwandezen verplicht (!) om stil te staan bij en te reflecteren over wat er 18 jaar geleden is gebeurd. Verplicht herinneren dus.

De Rwandezen worden aangespoord om lezingen, seminars en conferenties bij te wonen over de genocide.  Er zijn speciale diensten bij alle memorials in het land en overal vinden ‘herbegravingen’ plaats van mensen die in massagraven of op andere plekken zijn gevonden. In het hele land hangen de vlaggen halfstok en overal zie je billboards, signs en andere uitingen in het paars (de kleur van de genocide) met elk jaar een andere slagzin. Bij deze 18e herdenking is de slogan ‘Learning from our History to build a bright future’. Leuke dingen doen is verboden. Scholen, sportclubs, nachtclubs en andere entertainmentgelegenheden zijn ook allemaal een week lang gesloten. Deze week wordt in Rwanda (en dat is zeldzaam in Afrika) zelfs geen muziek gedraaid. Radiostations draaien wel muziek, maar alleen muziek die over de genocide gaat.

Alle vlaggen in de stad half stok
Alle vlaggen in de stad half stok

In de nacht van vrijdag 6 op zaterdag 7 april gaat inderdaad om klokslag 12 uur de muziek uit in de kroeg waar we zitten. Zaterdag zijn er veel officiële gelegenheden in Kigali. President Paul Kagame steekt een vlam aan bij het Memorial Center (Flame to Remember) die 100 dagen blijft branden, er is een grote herdenkingsdienst in het Nationale Stadion van Kigali (waar de president ook bij aanwezig is) en er is een ‘Walk to Remember’ in de straten van Kigali, die er speciaal erop gericht is om ook jongeren bij de herdenkingen te betrekken.

Wij besluiten ’s ochtends Kigali uit te gaan en naar het westen van het land te rijden, richting de grens met Congo. Daar ligt Lake Kivu Want het is goed om met eigen ogen te hebben gezien wat er is gebeurd, maar het voelt ongepast om als toerist overal met onze neus vooraan te staan. We rijden ’s ochtends een muisstil Kigali uit. Geen taxi’s, geen boda’s, alles is gesloten en er is niemand op straat.

Dachten we als buitenstander een beetje te kunnen ‘ontsnappen’ aan de gespannen sfeer, niets is minder waar. Ook buiten de stadoveral signs over de genocide en overal stilte… Als we al mensen zien in de dorpjes zitten ze onder bomen in groepen bij elkaar om hun eigen memorial diensten te houden. Waar we ook rijden overal zien we (verwijzingen naar) memorial plekken. Zelfs de Lonely Planet biedt verhalen over de genocide of informatie over de ligging van de memorials. De hele situatie laat zien dat 18 jaar geleden het hele land heeft gezucht onder de 100 dagen durende genocide, op een aantal plaatsen nog erger in de hoofdstad.

 

Doodstil dropje
Doodstil dropje

’s Middags komen er langzaamaan wat meer mensen op straat, maar iedereen blijft stil, hangt in kleine groepjes bij elkaar en we zien bedrukte gezichten. Het geeft allemaal wel te denken. Wie zijn de mensen die nu rouwen langs de weg? En waar rouwen ze precies om? Ongeveer 85% van de Tutsibevolking is uitgemoord en de Tutsi’s vormden voor de genocide al een minderheid. Dat betekent dat het de meeste mensen die we zien Hutu’s moeten zijn. Wat was hun rol 18 jaar geleden? Rwanda heeft enkele regels opgesteld die mensen voorschrijven wat ze moeten doen tijdens de Memorial week. De eerste regel is:  ‘To remember what happened during the Genocide’, maar ook: ‘To reflect on the crime of Genocide, and other related crimes against humanity, and to resolve to “Never Again” allow Genocide to occur’. Mensen moeten in deze week dus ook reflecteren op wat ze gedaan hebben.

 

We overnachten in het plaatsje Kibuye aan Lake Kivu. Ondanks de bedrukte sfeer tijdens de toch naar het meer zien we wel hoe prachtig Rwanda is. We rijden een groot stuk door de bergen en Lake Kivu is echt heel erg mooi. De volgende ochtend rijden we ongeveer 90 kilometer naar het Noorden richting het plaatsje Gisenyi om daarna terug te gaan naar Kigali. Een prachtige tocht. Omdat we van de grote wegen afwijken zien we nu veel meer van de dorpjes van Rwanda, rijden weer door de bergen, hele stukken langs het meer en door een vulkaanlandschap. Het is Pasen, en ook dat merken we.  Zelf in een week als deze viert Rwanda als christelijk land gewoon Pasen. Mensen zijn op weg naar de kerk, de kleding is weer wat kleurrijker en – ondanks dat het nog steeds stil is op de straten – is de stemming niet meer zo bedrukt als op de zaterdag. Het gewone openbare leven lijkt weer een beetje terug te zijn.

 

Paasontbijtje bij Lake Kivu
Paasontbijtje bij Lake Kivu

Rwanda wordt beschreven als een succesverhaal. Ik denk dat – als je gewoon rondrijdt in een normale week – dat echt zo lijkt. Kigali is een moderne stad, het land is prachtig, en de mensen vriendelijk. Toch hebben we dit weekeind ook een heel andere kant van Rwanda gezien. Is Kigali bijvoorbeeld niet vooral zo snel en met mooie wegen en grote gebouwen uit de grond gestampt vanwege het ‘schuldgeld’ vanuit het westen? Kan het eigenlijk wel, dat – na alles wat er is gebeurd – deze twee bevolkingsgroepen ‘gewoon’ naast elkaar leven? Wat zegt het dat de overheid iedereen ‘verplicht’ om deel te nemen aan memorials? Mensen moeten zichzelf Rwandees noemen in plaats van Hutu of Tutsi, er is een nieuw volkslied, een nieuwe vlag en een nieuwe grondwet. Daarin wordt niet meer gesproken van etnische verschillen, maar is dat wel genoeg?

Genoeg stof tot nadenken in elk geval…

Lake Kivu
Lake Kivu

Vulkanen
Vulkanen

 

Meer foto’s

Schrijf reactie

 

3 ResponsesLeave one →

  1. Roosmarijn

     /  April 19, 2012

    Mooi ‘op papier’ gekregen, hoor!

  2. Marleen

     /  April 18, 2012

    Indrukwekkende foto’s en verhaal, prachtig land met verschrikkelijke geschiedenis. Let’s hope for a brighter future indeed! xx

  3. Indrukwekkend verhaal