Renate in Oeganda

Baby Husseins kleine leventje

In april 2011 horen we voor het eerst van ‘Baby Hussein’. Hij woont in een village, een flink eind rijden bij Jinja vandaan. Het mannetje is een aantal maanden oud (het wordt niet duidelijk hoeveel maanden) maar ontwikkelt zich helemaal niet. De familie is ten einde raad en weet niet wat ze met hem aan moet. De community denkt aan hekserij. We besluiten dat we gaan kijken of hij in ons Nursery Home kan wonen. De ouders zijn blij met deze oplossing en hij gaat met ons mee.

Een nieuw kindje laten we ze meteen onderzoeken in het ziekenhuis. Daar wordt ons verteld dat hij hij microcefalie heeft;  een aandoening van het centrale zenuwstelsel die wordt gekenmerkt door een te kleine omvang van de schedel. Verder is hij er op dat moment niet al te slecht aan toe. Een beetje uitgedroogd, maar niet erg ondervoed, zoals we ook wel eens meemaken. Het een sterk ventje, hij is er snel weer bovenop. Hij eet en drinkt goed en maakt een tevreden indruk.

23-Jan-2012 15:27, Canon Canon PowerShot G9, 4.0, 7.4mm, 0.017 sec, ISO 80

Maar als ik in januari – na een verblijf van zeven maanden in Nederland – terug ben in Jinja, is Hoessein helemaal niet gegroeid. Het is nog steeds een echte baby. Dan krijgt hij aanvallen. Als zijn spieren trillen en spannen zich. Het is een naar gezicht. Op advies van de arts ga ik – een week geleden – met hem naar de hoofdstad Kampala voor een ‘brainscan’.

Normaal moet je lang wachten op de uitslag, maar bij Hussein is al snel duidelijk dat zich veel vocht ophoopt in zijn kleine hoofdje. Dat veroorzaakt de aanvallen. Hij heeft geen pijn, omdat zijn schedel nog flexibel is, maar dat kan snel veranderen. Zelfs onder ideale omstandigheden, zal hij niet ouder worden dan een jaar of vijf.

Een bittere boodschap. Ideale omstandigheden? Die zijn er niet. We hebben niet meer te bieden dan liefde, aandacht, goede voeding en pijnmedicatie als dat nodig is. De tijd die hij heeft zo aangenaam mogelijk maken; daar gaan we voor!

25-Jan-2012 11:52, Canon Canon PowerShot G9, 4.0, 7.4mm, 0.001 sec, ISO 80
22-Mar-2012 05:37, Canon Canon EOS 5D Mark II, 4.0, 50.0mm, 0.005 sec, ISO 400

Meer foto’s

Schrijf reactie

Rwanda – ‘Learning from our history to build a bright future’

Op 7 april is het ‘Genocide Memorial Day’ in Rwanda; een nationale rouwdag in Rwanda om de genocide te herdenken. Internationaal is deze dag door de Verenigde Naties uitgeroepen als dag van herdenking; the Day of Remembrance of the Victims of the Rwanda Genocide. Deze dag luidt de Commemoration Week in, of the ‘Memorial Week’ of ‘Week of Silence’ zoals de Rwandezen deze week zelf noemen. In deze week zijn de Rwandezen verplicht (!) om stil te staan bij en te reflecteren over wat er 18 jaar geleden is gebeurd. Verplicht herinneren dus.

De Rwandezen worden aangespoord om lezingen, seminars en conferenties bij te wonen over de genocide.  Er zijn speciale diensten bij alle memorials in het land en overal vinden ‘herbegravingen’ plaats van mensen die in massagraven of op andere plekken zijn gevonden. In het hele land hangen de vlaggen halfstok en overal zie je billboards, signs en andere uitingen in het paars (de kleur van de genocide) met elk jaar een andere slagzin. Bij deze 18e herdenking is de slogan ‘Learning from our History to build a bright future’. Leuke dingen doen is verboden. Scholen, sportclubs, nachtclubs en andere entertainmentgelegenheden zijn ook allemaal een week lang gesloten. Deze week wordt in Rwanda (en dat is zeldzaam in Afrika) zelfs geen muziek gedraaid. Radiostations draaien wel muziek, maar alleen muziek die over de genocide gaat.

Alle vlaggen in de stad half stok
Alle vlaggen in de stad half stok

In de nacht van vrijdag 6 op zaterdag 7 april gaat inderdaad om klokslag 12 uur de muziek uit in de kroeg waar we zitten. Zaterdag zijn er veel officiële gelegenheden in Kigali. President Paul Kagame steekt een vlam aan bij het Memorial Center (Flame to Remember) die 100 dagen blijft branden, er is een grote herdenkingsdienst in het Nationale Stadion van Kigali (waar de president ook bij aanwezig is) en er is een ‘Walk to Remember’ in de straten van Kigali, die er speciaal erop gericht is om ook jongeren bij de herdenkingen te betrekken.

Wij besluiten ’s ochtends Kigali uit te gaan en naar het westen van het land te rijden, richting de grens met Congo. Daar ligt Lake Kivu Want het is goed om met eigen ogen te hebben gezien wat er is gebeurd, maar het voelt ongepast om als toerist overal met onze neus vooraan te staan. We rijden ’s ochtends een muisstil Kigali uit. Geen taxi’s, geen boda’s, alles is gesloten en er is niemand op straat.

Dachten we als buitenstander een beetje te kunnen ‘ontsnappen’ aan de gespannen sfeer, niets is minder waar. Ook buiten de stadoveral signs over de genocide en overal stilte… Als we al mensen zien in de dorpjes zitten ze onder bomen in groepen bij elkaar om hun eigen memorial diensten te houden. Waar we ook rijden overal zien we (verwijzingen naar) memorial plekken. Zelfs de Lonely Planet biedt verhalen over de genocide of informatie over de ligging van de memorials. De hele situatie laat zien dat 18 jaar geleden het hele land heeft gezucht onder de 100 dagen durende genocide, op een aantal plaatsen nog erger in de hoofdstad.

 

Doodstil dropje
Doodstil dropje

’s Middags komen er langzaamaan wat meer mensen op straat, maar iedereen blijft stil, hangt in kleine groepjes bij elkaar en we zien bedrukte gezichten. Het geeft allemaal wel te denken. Wie zijn de mensen die nu rouwen langs de weg? En waar rouwen ze precies om? Ongeveer 85% van de Tutsibevolking is uitgemoord en de Tutsi’s vormden voor de genocide al een minderheid. Dat betekent dat het de meeste mensen die we zien Hutu’s moeten zijn. Wat was hun rol 18 jaar geleden? Rwanda heeft enkele regels opgesteld die mensen voorschrijven wat ze moeten doen tijdens de Memorial week. De eerste regel is:  ‘To remember what happened during the Genocide’, maar ook: ‘To reflect on the crime of Genocide, and other related crimes against humanity, and to resolve to “Never Again” allow Genocide to occur’. Mensen moeten in deze week dus ook reflecteren op wat ze gedaan hebben.

 

We overnachten in het plaatsje Kibuye aan Lake Kivu. Ondanks de bedrukte sfeer tijdens de toch naar het meer zien we wel hoe prachtig Rwanda is. We rijden een groot stuk door de bergen en Lake Kivu is echt heel erg mooi. De volgende ochtend rijden we ongeveer 90 kilometer naar het Noorden richting het plaatsje Gisenyi om daarna terug te gaan naar Kigali. Een prachtige tocht. Omdat we van de grote wegen afwijken zien we nu veel meer van de dorpjes van Rwanda, rijden weer door de bergen, hele stukken langs het meer en door een vulkaanlandschap. Het is Pasen, en ook dat merken we.  Zelf in een week als deze viert Rwanda als christelijk land gewoon Pasen. Mensen zijn op weg naar de kerk, de kleding is weer wat kleurrijker en – ondanks dat het nog steeds stil is op de straten – is de stemming niet meer zo bedrukt als op de zaterdag. Het gewone openbare leven lijkt weer een beetje terug te zijn.

 

Paasontbijtje bij Lake Kivu
Paasontbijtje bij Lake Kivu

Rwanda wordt beschreven als een succesverhaal. Ik denk dat – als je gewoon rondrijdt in een normale week – dat echt zo lijkt. Kigali is een moderne stad, het land is prachtig, en de mensen vriendelijk. Toch hebben we dit weekeind ook een heel andere kant van Rwanda gezien. Is Kigali bijvoorbeeld niet vooral zo snel en met mooie wegen en grote gebouwen uit de grond gestampt vanwege het ‘schuldgeld’ vanuit het westen? Kan het eigenlijk wel, dat – na alles wat er is gebeurd – deze twee bevolkingsgroepen ‘gewoon’ naast elkaar leven? Wat zegt het dat de overheid iedereen ‘verplicht’ om deel te nemen aan memorials? Mensen moeten zichzelf Rwandees noemen in plaats van Hutu of Tutsi, er is een nieuw volkslied, een nieuwe vlag en een nieuwe grondwet. Daarin wordt niet meer gesproken van etnische verschillen, maar is dat wel genoeg?

Genoeg stof tot nadenken in elk geval…

Lake Kivu
Lake Kivu

Vulkanen
Vulkanen

 

Meer foto’s

Schrijf reactie

 

Rwanda – Kigali Memorial Centre

Al een paar weken zit-ie in de planning: een roadtrip naar Rwanda met vijf Nederlandse meiden uit Oeganda. Veel mensen die in Oost-Afrika wonen of reizen gaan naar Rwanda. Rwanda staat bekend als een prachtig land (het heeft niet voor niets de bijnaam ‘Het Land van Duizend Heuvels’). Toch is dit niet de voornaamste reden dat de mensen naar Rwanda trekken. Dat is meestal het bezoeken van de Memorials van de Rwandese genocide. De Rwandese genocide iss een volkerenmoord die in 1994 plaatsvond. Na decennia lang onrust tussen de Hutu en Tutsi bevolkingsgroepen escaleerde het conflict uiteindelijk in een bloederig drama. Tijdens deze snelste genocide ooit werden naar schatting bijna een miljoen Tutsi’s en gematigde Hutu’s in een periode van 100 dagen vermoord. De meeste moorden werden gepleegd door twee extremistische Hutu-milities, de Interhamwe en de Impuzamugambi.

 

Roadtrip!
Roadtrip!

De genocide in Rwanda ligt bij de westerse wereld extra gevoelig omdat de internationale vredesmacht – de UNAMIR – niet heeft ingegrepen vanwege het krappe mandaat van de troepen. Dit is de Verenigde Naties en de leden van de Veiligheidsraad op veel kritiek komen te staan. In juli 1994 werd de genocide gestopt door een tegenoffensief van de Tutsi rebellenbeweging Front Patriotique Rwandais (FPR) onder leiding van de huidige president van Rwanda Paul Kagame.

Uiteindelijk is bijna 20% van de Rwandese bevolking vermoord (waaronder bijna 85% van de Tutsi-bevolking). Niet echt een feestelijk doel dus, maar wel iets waar ik zelf ook graag heen wil. Ik kan me nog vrij goed herinneren dat Rwanda veel in het nieuws was en dat daar verschrikkelijke dingen gebeurden. En vooral dat eigenlijk niemand begreep waarom.

We gaan (met het oog op extra vrije dagen) tijdens het paasweekeinde; zes en zeven april vallen daarin. Zes april is de dag dat het precies 18 jaar geleden is dat het vliegtuig met de Rwandese en Burundese president wordt neergeschoten, waarbij beide presidenten om het leven kwamen. Deze gebeurtenis wordt gezien als de aanleiding voor de 100 dagende durende genocide die de dag erna begint. Zeven april is Memorial Day en de officiële start van de Genocide Memorial Week. Een beladen weekend dus om te gaan. We hebben nog even rondgevraagd of het wel verstandig en gepast is om te gaan, maar dat schijnt geen probleem te zijn.

Donderdag ochtend vroeg vertrekken we uit Kampala. Nog even wat shoppen (Nederlands brood kopen, dat kan hier tegenwoordig!) en we zijn officieel op pad. De visa moeten op het laatste moment nog worden geregeld (goed voorbereid dus), maar dat komt allemaal in orde.

Gezellig uit eten!
Gezellig uit eten!

Kigali

Van tevoren hebben we veel over Rwanda – en Kigali in het bijzonder – gehoord. Goede wegen, geen halve winkeltjes, maar hele, geen koeien op de weg, boda’s (brommertjes die als openbaar vervoer worden gebruikt) waar maar één passagier op mag die verplicht een helm krijgt, verkeersregels waar mensen zich daadwerkelijk aan houden, papieren zakjes bij de supermarkt om het milieu te sparen en afval dat daadwerkelijk in de afvalbakken gaat omdat je anders een boete krijgt. Kortom, een tikje anders dan we gewend zijn in Oeganda.

’s Avonds rond een uur of negen rijden we uiteindelijk Kigali binnen en het blijkt allemaal te kloppen. We rijden een mooie en modern uitziende, goed georganiseerde stad in. We brengen snel onze spullen naar een Guesthouse en gaan een hapje eten in een bar/restaurant in het centrum van Kigali. Contact maken met de lokale bevolking in Oeganda is altijd heel gemakkelijk en dat blijkt in Rwanda niet anders. Al snel zitten we met een aantal Rwandezen te kletsen

Natuurlijk komt de vraag: ‘What are you doing in Kigali?’ Nu is Pasen in Oeganda een groot feest. Oeganda is een christelijk land en de Oegandezen laten vast geen weekeind schieten waarin ze een goede reden hebben om veel te eten en overal in het land grote shows en festivals te organiseren. De twee weken voor Pasen hoor je dus ook niets anders dan: ‘How are you celebrating Eastern?’ Met inmiddels al als automatisch antwoord: ‘I will be celebrating Eastern in Rwanda!’Het antwoord aan de Rwandese jongen is dan ook meteen: ‘We are celebrating Eastern in Kigali!’

Het valt even stil. ‘You know; we are not only celebrating Eastern this weekend, Saturday starts our Week of Silence.’ Ai, die zit. Natuurlijk weten we heel goed welk weekend het is en dat 18 jaar nog maar kort geleden is. Toch helpt het ons even goed herinneren hoe vers het nog is in dit land en hoe gevoelig het nog ligt. Dat alle mensen die in de kroeg gezellig een drankje drinken het daadwerkelijk hebben meegemaakt, mensen hebben verloren, of misschien wel aan de andere kant hebben gestaan.

 

Memorial Center

Vrijdag 6 april (om het officiële Memorial voor te zijn) bezoeken we het Kigali Memorial Centre waar een grote tentoonstelling is over de genocide. Het centrum is acht jaar geleden geopend en bevindt zich op een plek waar meer dan 250.000 genocideslachtoffers zijn begraven. Onderweg naar het Centre zien we Kigali voor het eerst in bij daglicht. Nu zien we ineens dat overal in de stad banners, posters en billboards hangen met slogans over de genocide die de Memorial Week aankondigen. Bij het Memorial Centre heerst veel bedrijvigheid. Er worden tenten opgezet, de Rwandese televisiestations zijn vertegenwoordigd en op de massagraven worden bloemen neergelegd.

De tentoonstelling is heel heftig. Er zijn verhalen, foto’s en filmpjes met getuigenissen van mensen die de genocide hebben meegemaakt. Een oorlog is (zeker voor iemand uit Nederland van mijn generatie) al bijna niet te vatten, maar de beelden die we hier te zien en verhalen die we horen kregen zijn gruwelijk. Van foto’s van straten vol met dode, nauwelijks herkenbare lichamen, kerken waar mensen bescherming zochten en met 10.000 en tegelijk zijn vermoord (één van deze kerken bezoeken we de volgende dag ) tot verhalen van kinderen die zijn doodgeslagen tegen een muur of levend verbrand voor de ogen van hun ouders. Eén van de uitspraken uit de tentoonstelling is: But the genocidaires did not kill a million people. They killed one, then another, then another… day after day, hour after hour, minute by minute. Every minute of the day, someone, somewhere, was being murdered, screaming for mercy.

Het is eigenlijk niet voor te stellen dat mensen dit elkaar aan kunnen doen.

Kigali Memorial Centre
Kigali Memorial Centre

Bloemen bij de massagraven
Bloemen bij de massagraven

Billboards in de stad
Billboards in de stad

Meer foto’s

Schrijf reactie